Freedom House tarafından 2022 yılı Dünya Özgürlük Raporu yayınlandı. 210 ülke ve bölgenin karşılaştırıldığı raporda Türkiye, 2021 yılında olduğu gibi 32 puanla özgür olmayan ülkeler kategorisinde yer aldı.
Freedom House, her yıl yayınladığı Dünyada Özgürlük Raporu aracılığıyla 210 ülke ve bölgede insanların siyasi haklara ve sivil özgürlüklere erişimini değerlendiriyor. Siyasal katılım, seçim süreçleri, ifade özgürlüğü, örgütsel haklar ve hukukun üstünlüğü gibi çeşitli konu başlıkları altında incelenen ülkeler sivil özgürlükler (60) ve siyasi haklar (40) alt başlıkları altında 100 puan üzerinden değerlendirilerek özgür, kısmen özgür ve özgür olmayan kategorilerine ayrıldılar.
Demokrasilere yönelik tehdidin, küresel özgürlükte 16 yıldır yaşanan sürekli düşüşün bir ürünü olduğunu görmek şaşırtıcı değil. Geçen yıla kıyaslandığında 60 ülkenin düşüş yaşadığını ve sadece 25 ülkenin puanlarının yükseldiğini görebiliyoruz. Bugün itibarıyla, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 38’i özgür olmayan ülkelerde yaşıyor ve bu 1997’den beri en yüksek oran. Şu anda sadece Dünya’nın yüzde 20’si özgür ülkelerde yaşıyor.
‘Otoriter Yönetimlerin Küresel Genişlemesi’ alt başlığıyla duyurulan raporda listenin başında 100 puanla Norveç, Finlandiya ve İsveç yer alıyor. 70 puan üstünün özgür ülke olarak tanımlandığı raporda Peru (72), Gana (80), Yunanistan (87) ve Uruguay (97) gibi ülkeleri üst sıralarda özgür ülkeler arasında görüyoruz. Raporda köklü demokrasilere sahip ülkelerdeki yönetimlerin, sistemlerindeki eksikliklerden faydalanarak ulusal siyaseti nefret, şiddet ve kontrolsüz güce yönlendirdiklerine vurgu yapılıyor.
Kısmen özgür ülkeler arasındaysa Senegal (68), Papua Yeni Gine (62), Ermenistan (55), Mozambik (42) ve Tanzanya (34) gibi ülkeler yer alıyor. Ayrıca demokrasi ve otoriterlik arasındaki boşlukta mücadele eden ülkelerin giderek otoriterliğe doğru evrildiğine ve otoriter rejimlerin otoriterleşme eğiliminde olan ülkelere bu konuda yardım etmede daha etkili olduğuna vurgu yapılıyor.
Özgür olmayan ülkeler arasında 34 puanla Uganda ve Gine, 33 puanla Ürdün ve Haiti yer alırken bu ülkeleri 32 puanla Türkiye, Cezayir ve Mali takip etmektedir.
Raporda Türkiye’yle ilgili şu yorumlar yer alıyor:
“Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) yönetimindeki ilk yıllarda Türkiye’de liberal reformların hayata geçirildiği ve fakat iktidarın devam ettiği yıllarda sivil özgürlükler ve siyasi haklarda hızlı bir düşüş trendi yaşanıyor. 2016 yılı sonrası muhalif sesler üzerindeki baskı artıyor ve 2017 Anayasa değişikliği sonrası başkanın geniş yetkileri denge ve denetleme mekanizmasını ortadan kadırıyor. Erdoğan Türk siyasetine hükmederken derinleşen ekonomik kriz ve yaşanan siyasi gelişmeler hükümete muhalefeti bastırmak ve kamusal söylemi sınırlandırmak için yeni fırsatlar tanıyor.”
2021 yılında Türkiye’de yaşanan önemli gelişmeler ise şöyle sıralanmış:
- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ocak ayında Melih Bulu’yu ülkenin üst düzey üniversitelerinden biri olan Boğaziçi Üniversitesi’ne rektör olarak ataması ve bu atama üzerine öğrenciler ve öğretim üyelerinin aylarca süren protestolarına polisin birçok kez şiddet kullanarak karşılık vermesi.
- Haziran ayında Anayasa Mahkemesi’nin ülkenin ikinci büyük muhalefet partisi olan Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) kapatılmasına yönelik davayı kabul etmesi. HDP terörle bağlantılı olmakla ve Türkiye’nin toprak birliğini tehdit etmekle suçlanıyor. Öte yandan, 2016 yılından bu yana tutuklu bulunan binlerce partiliye, yıl içinde gerçekleştirilen HDP yetkililerinin tutuklanması da eklendi.
- Mart ayında Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’yi toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadele amaçlı uluslararası bir anlaşma olan İstanbul Sözleşmesi’nden tek taraflı olarak çekmiş ve bu durum yerel ve uluslararası sivil toplum örgütlerinin ve yabancı hükümetlerin tepkisine yol açmıştı.
- Türkiye’nin en önde gelen siyasi tutuklularından biri olan Osman Kavala’nın yargı süreci yıl boyunca devam etti. Haklarının kullanılması engellenen Osman Kavala’nın 2020 yılındaki beraat kararı temyiz mahkemesi tarafından ocak ayında iptal edildi.
Raporun tamamı için: https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2022/global-expansion-authoritarian-rule
Ülke sıralamaları için: https://freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores?sort=desc&order=Total%20Score%20and%20Status
Ayrıntılı Türkiye bölümü için: https://freedomhouse.org/country/turkey/freedom-world/2022
