“Liberal bir ekolojik yaklaşım nasıl olmalı?” sorusuna bir cevap niteliğinde bir ülke düşünün; sıfır fosil yakıt, yenilenebilir ve nükleer enerji yatırımları, emisyon ticareti sistemi, realist hedefler, orta ve uzun vadeli planlar, bölgesel kaynaklara duyarlılık ve olası gıda krizine karşı hassasiyet… Bu makalede hepsini birleştiren kayda değer ülkelerin başında gelen İsviçre’nin küresel iklim değişikliğine, çevre kirliliğine ve enerji krizine karşı tutumlarını ve yol haritasını inceleyeceğiz.
Küresel İklim Değişikliği
Avrupa’daki büyük ülkeler arasında en yüksek beşinci nüfus yoğunluğuna sahip olan İsviçre için ülkenin her bir metrekaresi değerlidir. Küresel sıcaklık artışı hızını yavaşlatmayı hedefleyen Paris İklim Anlaşmasına taraf olan İsviçre, iklim değişikliği ile mücadelede kararlıdır. Ülke, sera gazı emisyonlarını azaltma ve sürdürülebilir enerji kullanımını teşvik etme konularında hedefler belirlemiştir.
İsviçre’de karbon salınımının azaltılması için serbest piyasaya dayalı emisyon ticaret sistemi ve karbon vergisi aynı anda ancak sektörler iç içe geçmeyecek şekilde uygulanmaktadır. İsviçre’de karbon vergisi Avrupa’nın en yüksek karbon vergilerinden biri olsa da bu vergiye tabii çok az sayıda işletme mevcuttur.
Hedeflerini yürürlüğe koyduğu zamandan itibaren Orta Avrupa’da Fransa’dan sonra kişi başına düşen karbon ayak izi bakımından en az karbon salınımı yapan ikinci ülke İsviçre, 1990 seviyelerine kıyasla 2030’a kadar sera gazı emisyonlarını %50 azaltma hedefine sahiptir. Bu hedef, özellikle enerji üretimi, ulaşım ve endüstri sektörlerinde emisyonları azaltarak gerçekleştirilmeye odaklanmıştır.
1990 yılında kişi başı karbon salınımı 6.6 ton olan İsviçre’de bu sayı 2021 yılında 4 tona gerileyerek yaklaşık %39’luk bir düşüş kaydedilmiştir. Eğer düşüş hızı beklenen ve şimdiye kadar gerçekleşen şekilde olursa 2030 yılında İsviçre, karbon salınımı hedeflerine başarıyla ulaşmış olacak. (Ritchie, 2020)
İsviçre, iklim değişikliğiyle mücadeledeki bu başarısına giden yolda çeşitli yasal düzenlemeler ve politikalar benimsemiştir. İsviçre’de birçok kanton plastik poşetleri tamamen yasaklamış, bazı kantonlar ise plastik poşetleri ücretlendirmiştir. Kişi başı yıllık 127 kg ile dünyanın en yüksek plastik tüketiminden birine sahip olan ülke, petrol kaynaklı plastikleri tamamen yasaklamaya hazırlanıyor. (Europe’s Laggard: Switzerland’s Plastic Problem, n.d.)
İsviçre’de araç emisyonları da sıkı bir şekilde düzenlenir. Yüksek emisyonlu araçların kullanımına yönelik sınırlamalar getirilmiş ve elektrikli araçların teşviki gibi politikalar uygulanmıştır. Londra’da 2023’te başlayan ULEZ (Ultra Düşük Emisyon Alanı) uygulamasına benzer kısıtlamalar ve cezalar, İsviçre’de uzun bir zamandır mevcut.
Çevre Kirliliği ve Su Kaynakları
İsviçre’de yaklaşık 61.000 kilometreye tekabül eden nehir ve akarsu bulunmaktadır. Bu su kaynakları kimi zaman tarımda kimi zaman da enerji üretiminde kullanılsa da İsviçre yavaş yavaş sulak arazilerini sınai faaliyetlerden arındırmaya çalışmaktadır.
Bunun sebebi ileride yaşanması muhtemel bir su ve/veya gıda kıtlığında kendi kendine yetebilmek. Çünkü her ne kadar hidroelektrik santralleri karbon salınımı düşük enerji faaliyetlerinden olsa da akarsuların debilerine zarar verdiği ve dolayısıyla yerel tarım arazilerinin su kaynaklarını azalttığı için büyük bir risk teşkil eder.
Ayrıca, İsviçre endüstriyel faaliyetler ve şehirleşme gibi insan kaynaklı etmenler nedeniyle oluşan çevre kirliliğiyle de mücadele etmektedir. Bu kirlilik, su kaynaklarını kirleten kimyasal atıklar, endüstriyel zehirler ve tarım ilaçları gibi unsurları içermektedir.
İsviçre hükümeti, çevre kirliliğini önlemek ve su kaynaklarını korumak için çeşitli politika ve yasal düzenlemeleri hayata geçirmiştir. Atık su arıtma tesislerindeki teknolojiler sürekli olarak iyileştirilmekte ve endüstriyel faaliyetlerin çevresel etkileri izlenmektedir. Organik tarım uygulamaları teşvik edilerek kimyasal gübre ve pestisit kullanımı azaltılmaya çalışılır.
Ayrıca, su kirliliğinin azaltılması için toplumun bilinçlendirilmesi ve çevre eğitimi önemli bir rol oynamaktadır. Halk, su kullanımı konusunda daha dikkatli olmaya teşvik edilir ve çevresel sorumluluk konusunda farkındalık artırılır.
Enerji Sektörü
İsviçre’nin enerji sektörü örnek alınmaya değer bir yapıya sahip. 21 Ekim 2022 – 21 Ekim 2023 arasında yalnızca elektrik üretiminde kullanılan enerji kaynakları -ürettikleri elektrik miktarına göre sıralandığında- hidroelektrik santralleri, nükleer enerji, güneş panelleri ve termal kaynaklardır. Ülkenin elektrik üretiminin %0.63’üne tekabül etse de ülkedeki elektrik üretiminden kaynaklı karbon salınımının neredeyse %4’üne sebep olan “biyokütle kaynaklar” da kullanılmaktadır. (ElectricityMaps | CO2 Emissions of Electricity Consumption, 2023)
Biyokütle yakıtlarının kullanımı hakkında İsviçre Enerji Bakanlığı’nın internet sitesinde aşağıdaki aydınlatıcı paragraf mevcut:
“Portakal kabuğu, inek gübresi, odun, orman artıkları gibi çeşitli organik atık türlerinden değerli enerji üretilebilir. Biyokütleden elde edilen enerji yenilenebilirdir ve ‘CO2 nötr’ olarak sınıflandırılır. İsviçre’de ise biyokütle, tamamen sürdürülebilir olarak kabul ediliyor. Bunun nedeni, başlangıçta gıda maddesi, hayvan yemi veya inşaat malzemesi olarak kullanılması, daha sonra ise enerji üretiminde kullanılmasıdır. Organik atıklar ve ahşap gibi yerel hammaddeler bu nedenle enerji üretimi için uygun kaynaklardır. Biyokütle kullanımı aynı zamanda yerel düzeyde istihdam yaratılmasına da yol açmakta ve bölgesel katma değeri artırmaktadır.” (SFOE, 2020)
Nükleer enerjiden Fransa ve Finlandiya’dan sonra yüzde bakımından en çok verim alan 3. Avrupa ülkesi İsviçre, elektrik üretiminde dünyanın en az karbon salınımı yapan sekizinci ülkesidir. Bu yatırımlar İsviçre’nin elektrik üretimi konusundaki sürdürülebilirlik ve maliyet-etkin politikalarının göstergesidir.
Nükleer enerji her ne kadar verimli olsa da küresel olarak yayılmış olan yanlış algının sonucunda gelişen nükleer karşıtlığının yanına İsviçre’nin envanterinde bulunan su kaynakları ve onların kullanımının kolaylığı göz önünde bulundurulduğunda nükleer enerjiye karşı ilgi azalmıştır. Su kaynaklarını ve çevresini daha verimli kullanmaya yönelmesi bir süre sonra zorunluluk haline gelecek olan İsviçre’nin nükleer enerji geliştirme ve güç santrali inşaa faaliyetlerine yeniden başlaması aciliyet taşımaktadır.
Gelecek Planları
Teknoloji bakımından dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri olan İsviçre, teknolojisinin yeterli olmadığı noktalarda kuvvetli uluslararası bağlarıyla teknolojik eksiğini giderebilmektedir. Ülkenin sürdürülebilir ve yeşil enerjiye yatırımlarını arttıracağı, Paris İklim Anlaşması kapsamında daha temiz bir geleceğe yatırım yapacağı barizdir. İsviçre, su kaynakları, ormanlar, biyoçeşitlilik gibi doğal kaynakları koruma altına almayı ve sürdürülebilir yönetim yaklaşımlarını teşvik etmeyi hedeflemektedir. Atık yönetimi konusunda sert adımlar atması beklenen İsviçre, geleceğin sürdürülebilir dünyasında büyük bir yer edinecek gibi duruyor.
Sonuç olarak İsviçre, küresel ölçekte çevresel sürdürülebilirlik, iklim değişikliği ve enerji konularında öncü bir rol üstlenen bir ülke olarak dikkat çekmektedir. Ülkenin liberal ekolojik yaklaşımı, sadece iç pazarda değil, aynı zamanda uluslararası platformlarda da büyük takdir toplamaktadır. İsviçre’nin sürdürülebilir gelecek planları, çevre kirliliği, su kaynakları yönetimi ve enerji sektörü gibi alanlarda kayda değer ilerlemeler kaydetmeyi amaçlamaktadır.
Ülkenin gelecek planları, küresel düzeyde diğer ülkeler için de ilham kaynağı olmaya devam edecektir. İsviçre’nin bu konulardaki bu başarılı yaklaşımı, gelecek nesillere daha yaşanabilir bir dünya bırakma vizyonunu yansıtmaktadır.
Yazar: Ekim Atay
Referanslar
Ritchie, H. (Mayıs, 2020). CO₂ and Greenhouse Gas Emissions. Our World in Data. https://ourworldindata.org/co2/country/switzerland
Europe’s laggard: Switzerland’s Plastic Problem. (Ocak, 2023). OceanCare. https://www.oceancare.org/en/stories_and_news/europe-switzerland-plastic/
ElectricityMaps | CO2 emissions of electricity consumption. (2023). https://app.electricitymaps.com/zone/CH
SFOE, (2020). Energy from biomass. https://www.bfe.admin.ch/bfe/en/home/supply/renewable-energy/energy-from-biomass.html
