Uluslararası Şeffaflık Örgütü tarafından her yıl hazırlanan Yolsuzluk Algı Endeksi’nin 2021 yılı raporu yayınlandı. 180 ülkenin karşılaştırıldığı endekste Türkiye 2020 yılında 40 puanla 86. sırada yer alırken 2021 yılında 38 puana gerileyerek 96. sırada yer aldı.
Yolsuzluk Algı Endeksi her ülke için en az 3 uluslararası kurumun yürüttüğü araştırma sonucunda hazırlanmakta ve uzmanların, sivil toplum örgütlerinin ve iş dünyası temsilcilerinin kamu kesimindeki yolsuzluğa dair algılarını yansıtmaktadır. Uzman görüşleri ve kamuoyu araştırmaları sonucunda hazırlanan rapor, ülkelere 100 (en düşük yolsuzluk algısı) ile 0 (yüksek yolsuzluk algısı) arasında puan vererek ülkelerdeki yolsuzluk algısını tespit etmektedir.
Zorlu pandemi döneminin 2. yılında yayınlanan 2021 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi yolsuzluk seviyelerinin dünya çapında pek iyiye gitmediği ortaya koyuyor. Kağıt üzerindeki taahhütlere karşın 131 ülke son on yılda yolsuzluğa karşı önemli bir ilerleme kaydedemedi. 27 ülke ise bu yılın endeksinde tarihlerinin en düşük puanlarına sahipler. Bu sonuçlara bakarak insan hakları ve demokrasinin dünya çapında bir tehlike altında olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Tabii bu durum bir tesadüf değil. Yolsuzluk, ülkeleri insan hakları ihlallerinin önünü açan kısır bir döngüye sürüklüyor. Hak ve özgürlükler aşındıkça demokrasi geriliyor ve yerini otoriterlik alıyor. Otoriterlik de daha yüksek düzeyde yolsuzluğa sebebiyet veriyor.
Hak ihlalleri ve denge ve denetleme mekanizmalarının zayıflaması sadece yolsuzluğun fazla olduğu ve kurumsal yapının zayıf olduğu ülkelerde değil yerleşik demokrasilerde de giderek artıyor.
Endekste zirveyi 88 puanla Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda paylaşıyor.
Endeksin son sıralarında ise Güney Sudan (11), Suriye (13) ve Somali (13) bulunuyor.
Endekste Türkiye 38 puanla 96. Sırada yer alıyor.
1995 yılından beri yayınlanan endekste Türkiye, karşılaştırılabilir en eski tarih olan 2012’den beri en düşük puanını 38 puanla bu yıl aldı. 2013 yılından itibaren düzenli bir düşüş yaşayan Türkiye, 2020 yılında 40 puanla 86. Sırada yer alırken 2021 yılında 38 puana gerileyerek 96. Sırada yer aldı. Aynı puanla ve sıralamada olan ülkeler ise Arjantin, Brezilya, Endonezya, Sırbistan ve Lesoto (Afrika’da küçük bir krallık).
Bölgesel karşılaştırmaları incelediğimizde Türkiye;
- Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda 7. Sırada (2013 yılında bu grupta lider konumda bulunan Türkiye 12 puanlık düşüşle 7. sıraya gerilemiştir. )
- AB ülkeleri arasında Bulgaristan’dan sonra son sırada yer almakta (Türkiye, Avrupa Birliği üyesi ülkeler ile karşılaştırıldığında, 27 üye ülkeden de düşük puan alarak Bulgaristan’ın ardından sonuncu sıraya yerleşmiştir.)
- OECD ülkeleri (38 ülke) arasında ise 37. ve G20 ülkeleri arasında ise sondan 3. sırada yer almaktadır.
Yolsuzluk Algı Endeksi 2021 yılı sonuçlarıyla beraber Türkiye, son 10 yıl içerisinde en çok puan kaybeden ülkeler arasında yer alıyor. En çok puan kaybeden diğer ülkeler ise: Kanada, Lüksemburg, Avustralya, Bosna Hersek, Botsvana, Şili, Kıbrıs, Guatemala, Honduras, Macaristan, Lübnan, Liberya, Mali, Moğolistan, Nikaragua, Filipinler, Polonya, Saint Lucia, Güney Sudan, Suriye, ABD ve Venezuela.
Yolsuzluğun kontrol altına alınabilmesi için insan haklarına saygı gösterilmesi esastır. Ülke yönetimleri tarafından Covid-19 Pandemisi temel özgürlükleri kısıtlamak ve denge ve denetleme mekanizmalarını ortadan kaldırmak için bir bahane olarak kullanılıyor. Uluslararası arenada paravan şirketlerin kötüye kullanılmasının engellenmesi yönünde yükselen trende karşın, nispeten ‘temiz’ kamu sektörlerine sahip birçok ülkenin bile uluslararası yolsuzluğa neden olacak uygulamalara olanak sağladıklarını gözlemlemekteyiz. Dünya çapında insan hakları ihlallerini ve demokrasinin çöküşünü durdurmak istiyorsak yolsuzlukla mücadelenin acilen hızlandırılması gerekiyor.
Yolsuzluk Algı Endeksi 2021 yılı raporuna ulaşmak için: https://www.transparency.org/en/cpi/2021?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=weekly-26-01-2022
Uluslararası Şeffaflık Derneği Türkiye Ofisi’nin ilgili blog yazısı içim: https://seffaflik.org/?p=18082
