Freedom House dünyadaki siyasal haklar ve sivil özgürlüklerin durumunun değerlendirildiği “Freedom in the World” 2023 raporunu yayımladı. Yıllık olarak hazırlanan raporda 195 ülke ve 15 bölge inceleniyor. Rapora göre Türkiye geçen yıl da olduğu gibi 32 puanla özgür olmayan ülkeler arasında yer alıyor.
Siyasal haklar ve sivil özgürlükler olmak üzere iki ana başlık seçim süreçleri, siyasi çoğulculuk ve katılım, hükümetin işleyişi, ifade ve inanç özgürlüğü, örgütsel haklar, hukukun üstünlüğü ve bireysel haklar alt başlıkları üzerinden ülke bazında değerlendiriliyor ve puanlandırılıyor. Siyasal haklar 40, sivil özgürlükler ise 60 puan üzerinden değerlendiriliyor ve toplamda 100 üzerinden ülkelerin skorları belirleniyor. Ortaya çıkan skorlar sonucunda ülkeler “özgür”, “kısmen özgür” ve “özgür değil” olarak kategorize ediliyor. Aynı zamanda, puan aralıklarına göre ülkelerin yönetim şekilleri de “konsolide otoriter rejim”, “yarı konsolide otoriter rejim”, “geçiş/hibrit rejim”, “yarı konsolide demokrasi” ve “konsolide demokrasi” olarak sınıflandırılıyor.
Raporda küresel özgürlük 17 yıldır düşüş göstermekle beraber, genel skoru düşen ülkelerle yükselen ülkelerin sayısı arasındaki farkın ilk kez bu kadar kapandığı görülüyor. Skoru düşen ülkelerin sayısı 35 iken yükselen ülkelerin sayısı 34 olmuş. 2022 yılında bu sayılar sırasıyla 60 ve 25 idi. Bu durum raporda dünyada demokrasi mücadelesi için bir dönüm noktası olabilecek bir gelişme olarak değerlendirilmiş.
İfade özgürlüğüne yapılan müdahalelerin küresel demokratik gerilemenin en önemli faktör olduğu, medya özgürlüğü skoru 4 üzerinden 0 olan ülkelerin sayısının bir yıl içerisinde 14’ten 33’e yükseldiği belirtiliyor.
50 yıllık küresel demokratikleşme serüvenini anlatan raporda, 2000’lerin başından itibaren dünyada üçüncü dalga demokratikleşmenin ülkelere getirdiği kazanımların illiberal güçlerin baskısına rağmen korunduğu ifade ediliyor.
Türkiye geçen yıl da olduğu gibi her iki ana başlıkta da 16 puan ile 32 puan almış, özgür olmayan ülkeler kategorisinde yer almış, üst sınıra yakın bir şekilde yarı konsolide rejimler arasında kalmıştır. Türkiye’nin performansı bütün alt başlıklarda, özellikle hukukun üstünlüğü konusunda oldukça düşüktür. Raporda Türkiye’de son yıllarda yapılan anayasal değişiklikler ve muhaliflerin tutuklanması yoluyla Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı ve AKP hükümeti döneminde otoriteryanizmin artış gösterdiği belirtiliyor. Geçtiğimiz yılda, derinleşen ekonomik krizin ve yaklaşan 2023 genel seçimlerinin hükümete karşıt fikirleri baskılamak ve kamusal tartışmaları kısıtlamak için yeni teşvikler verdiği ekleniyor.
2022 yılında Türkiye’de yaşanan önemli gelişmeler şöyle sıralanmış:
- Mart ayında meclisten geçen, seçim barajını %10’dan %7’ye indiren, ittifakların meclisteki koltuk dağılımını değiştiren ve cumhurbaşkanının seçim kampanyası için devlet kaynaklarını kullanmasına izin veren Seçim Yasası değişikliği,
- Ekim ayında meclisten geçen, tanımının belirsizliğine rağmen yanlış haber yaydığına karar verilen kişilerin 3 yıla kadar hapis cezasına çarptırılmasını öngören Dezenformasyon Yasası,
- İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’na devlet kurumlarına hakaretten verilen hapis cezası ve getirilen siyasi yasak,
- Osman Kavala’nın müebbet hapis cezasına ve yedi sivil toplum liderinin 18’er yıl hapis cezasına çarptırılması.
