2020 Yili Türkiye Alkol Tüketim Verileri

Alkol tüketimi, dünya çapındaki birçok yasa koyucuyu en çok meşgul eden meselelerden bir tanesidir. Başta Avrupa ülkelerini oldukça ilgilendiren bu durumun arkasındaki neden, alkolün toplum sağlığı ve bireysel sağlıkta yaratabileceği negatif etkiler ile devletin insanların yaşam tarzlarına ve bireysel özgürlüklerine müdahale etmesinin sakıncaları arasında gidip gelmekte. Avrupa ülkelerinin oldukça yüksek alkol tüketim miktarlarını hesaba kattığımız zaman, bu çerçevede yapılan düzenlemeleri anlamak biraz da olsa kolaylaşıyor[1]. Yıllık kişi başı saf alkol tüketim ortalaması Avrupa ülkelerine nazaran oldukça az olan Türkiye’de ise, politika yapım süreci açısından durum Avrupa ülkelerine kıyasla oldukça farklı bir rotada seyrediyor. Bu duruma açıklık getirebilmek adına Özgürlük Araştırmaları Derneği bünyesindeki Devletin Alkol Politikalarını İzleme Platformu olarak hazırladığımız “2020 Yılı Türkiye Alkol Tüketim Verileri” ile Türkiye’nin 2020 yılı itibariyle alkol tüketimine bağlı önemli bazı verilerini kamuoyuyla paylaşıyoruz.[2]

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2018 yılı verilerine göre Türkiye’de yıllık kişi başı saf alkol tüketim ortalaması 1.4 litredir[3]. Yine 2018’de G20 ülkelerinden Fransa’nın ortalaması 12.33, Almanya’nın 12.91, Rusya’nın 11.19 ve Amerika Birleşik Devletleri’nin 9.87’dir[4]. Yıllık kişi başı saf alkol tüketim miktarı, ülkelerin alkol tüketimine ilişkin politika-yapım süreçlerine önemli ölçüde etkilediği açıktır. Ancak bu durum, yani kişi başı alkol tüketim oranı ile politika üretimi, beklediğimiz şekilde orantılı ilerlemiyor. Üstünde durmakta fayda var ki, TÜİK’in 2019 yılı verilerine göre Türkiye nüfusunun %74,4’ü hayatı boyunca hiç alkol kullanmamıştır[5].

Alkol politikalarına ilişkin en önemli meselelerden biri vergilendirmedir. Vergiye Dair isimli internet sitesinde Vergi Uzmanı Ozan Bingöl’ün ifade ettiği üzere alkollü içkilerde vergi, ÖTV Kanun’un 12. maddesinin 3. fıkrası gereği her 6 ayda bir artıyor[6]. Dünya Sağlık Örgütü’nün en günceli 2010 yılına ait olan verilerine göre %63,6’lık tüketim oranıyla alkollü içkiler arasında en yüksek tüketime sahip olan bira, bu durumdan haliyle fazlasıyla etkileniyor.[7] Alkollü içecekler üzerindeki toplam vergi son gelen ÖTV zammı ile beraber rekor düzeye ulaşmıştır. Örneğin bayii karı dahil fiyatı 175 lira olan 70’cc lik rakının fiyatının %287’si vergilerden oluşmaktadır.[8]

Yüksek vergilerin kaçınılmaz sonucu olan karaborsa açısından da endişe verici bir tablo ile karşı karşıyayız. Ne yazık ki, hızla artan raf fiyatlarından dolayı vatandaşların hızla kaçak ve sahte içkiye yöneldiği anlaşılmakta. 2020 senesinde kaçak ve sahte içkiye yönelik ülke genelinde toplam 2 bin 430 operasyon yapılırken toplam 3 bin 547 şüpheli hakkında adli işlem yapıldı. Bu operasyonlarda toplam 1 milyon 20 bin 819 litre kaçak ve sahte alkol ele geçirilirken bu sayı yalnızca 5-23 Ekim tarihleri arasında 161 bin 62 litre olarak verilere yansıyor.[9] Tüm bu esnada, 2020’nin yalnızca son 3 ayında 92 vatandaşımız, ne yazık ki sahte içkiye bağlı olarak hayatını kaybediyor.[10] Yüksek vergilerden dolayı insanımız için cazip hale gelen karaborsa, tüm bu zararların yanı sıra sadece 2020 senesinde 1.5 milyar dolarlık (yaklaşık 9 milyar TL) bir vergi kaybına sebep oluyor[11]. 

Türkiye’de alkollü içecekler, sigara ve tütün mamullerine yönelik hanehalkı tüketim harcamalarının dağılımına baktığımızda ise yine İstanbul tek başına 2%0,1’lik harcama payı ile birinci sırada yer almaktadır. İstanbul’u %17,3 pay ile TR3 Ege Bölgesi (İzmir) izlemektedir. [12]