1982 Anayasası’nın herkesin kişi hürriyeti ve güvenliğine sahip olduğunu belirten 19. maddesi uyarınca, suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan kişiler, ancak kaçmalarını, delillerin yok edilmesini veya değiştirilmesini önlemek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gösterilen diğer hallerde hâkim kararıyla tutuklanabilir. Maddede ayrıca yakalanan veya tutuklanan kişinin, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırk sekiz saat ve toplu olarak işlenen suçlarda en çok dört gün içinde hâkim önüne çıkarılması öngörülmekte; kimsenin bu süreler geçtikten sonra hâkim kararı olmaksızın hürriyetinden yoksun bırakılamayacağı belirtilmektedir. Öte yandan ilgili maddede kişinin hürriyetinden yoksun bırakılabileceği diğer haller, yakalanan veya tutuklanan kişinin çeşitli hakları ve hürriyetinden hukuka aykırı bir şekilde yoksun bırakılan kişilere tazminat ödenmesinin öngörülmesi gibi düzenlemeler yer almaktadır. Anayasamızda 19. madde dışında, kişi hürriyeti ve güvenliğini ilgilendiren başka maddeler de yer almaktadır. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması koşullarını düzenleyen 13. madde yahut mahkeme kararlarının gerekçeli olarak yazılacağını öngören 141. madde bu çerçevede anılabilir.
Analizde, son aylarda yürütülen geniş çaplı soruşturmalar kapsamında tutuklanan kişilerle ilgili gerçekleştirilen işlemler kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının gerekleri, mevcut kurallar ve özellikle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Türk Anayasa Mahkemesi kararları ışığında genel hatlarıyla değerlendirilmektedir. Bu çerçevede güncel soruşturmalar kapsamında soruşturma dosyası içeriğinin incelenmesinin kısıtlanması, mevzuatta öngörülen koşullara uygunluğu şüpheli yakalama, gözaltı ve tutuklama işlemleri, tutukluluklara karşı yapılan itirazların gerekçesiz yahut basmakalıp ifadelerle reddi ve sanık müdafilerinin1 tutukluluk incelemesi sürecine dahil edilmemesi gibi sorunlar dikkat çekmektedir. Bu analizde söz konusu sorunlar genel hatlarıyla ele alınarak değerlendirilmiş, akabinde sorunların giderilmesi için çözüm önerilerinde bulunulmuştur.
Yazar: Dr. Öğr. Üyesi Volkan Aslan
Güncel Soruşturmalar Işığında Türkiye’de Kişi Hürriyeti ve Güvenliği analizinin tamamına aşağıdan ulaşabilirsiniz.
