Bir ülkenin vergi mevzuatının yapısı, o ülkenin ekonomik performansını belirleyen bir faktördür. İyi yapılandırılmış bir vergi kanununun vergi mükellefleri için uyulması kolaydır ve devletin öncelikleri için yeterli geliri toplarken ekonomik kalkınmayı da teşvik edebilir. Buna karşılık, kötü yapılandırılmış vergi sistemleri maliyetli olabilir, ekonomik karar alma süreçlerini bozabilir ve yerel ekonomilere zarar verebilir. Birçok ülke bunun farkına varmış ve vergi kanunlarında reform yapmıştır. Son birkaç on yılda, Ekonomik İş birliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) genelinde kurumsal ve bireysel gelir üzerindeki marjinal vergi oranları önemli ölçüde düşmüştür. Artık OECD ülkelerinin çoğu gelirlerinin önemli bir kısmını bordro vergisi ve katma değer vergisi (KDV) gibi geniş tabanlı vergilerden elde etmektedir. OECD ülkeleri arasında vergi politikasında son zamanlarda yapılan değişikliklerin hepsi vergi sistemlerinin yapısını iyileştirmedi; bazıları olumsuz etki yarattı. Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa gibi bazı ülkeler kurumlar vergisi oranlarını birkaç puan düşürmüş, Kolombiya gibi diğerleri ise artırmıştır. Portekiz’de kurumlar vergisi matrahı iyileştirilirken, Belçika’da kurumlar vergisi matrahı daha az rekabetçi hale getirilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Şili, kurumlar vergisi matrahlarında yapılan geçici iyileştirmeleri aşamalı olarak kaldırmaktadır. COVID-19 salgını birçok ülkenin vergi sistemlerinde geçici değişiklikler yapmasına yol açmıştır. Krizden kaynaklanan gelir açıklarıyla karşı karşıya kalan ülkelerin hem ekonomik toparlanmayı teşvik etmek hem de gelirlerini artırmak için vergi sistemlerini en iyi şekilde nasıl yapılandıracaklarını düşünmeleri gerekecektir. OECD ülkeleri arasında vergilendirmeye yönelik yaklaşımların çeşitliliği, bu sistemlerin birbirlerine göre değerlendirilmesi ihtiyacını doğurmaktadır. Bu amaçla, Tax Foundation, OECD ülkelerinin vergi sistemlerinin rekabetçilik ve tarafsızlık açısından göreceli bir karşılaştırması olan Uluslararası Vergi Rekabet Endeksi’ni geliştirmiştir.
Uluslararası Vergi Rekabet Endeksi Sıralamaları
| ÜLKE | GENEL OLARAK SIRALAMA | GENEL OLARAK PUAN | KURUMLAR VERGİSİ SIRALAMA | BİREYSEL VERGİ SIRALAMASI | TÜKETİM VERGİ SIRALAMASI | MÜLKİYET VERGİ SIRALAMASI | SINIR ÖTESİ VERGİ KURALLARI SIRALAMASI |
| ESTONYA | 1 | 100.0 | 2 | 1 | 15 | 1 | 11 |
| LETONYA | 2 | 88.5 | 1 | 3 | 27 | 5 | 9 |
| YENİ ZELANDA | 3 | 86.1 | 29 | 5 | 1 | 8 | 19 |
| İSVİÇRE | 4 | 84.7 | 10 | 9 | 3 | 36 | 1 |
| ÇEK CUMHURİYETİ | 5 | 81.2 | 6 | 4 | 25 | 6 | 10 |
| LÜKSEMBURG | 6 | 78.9 | 23 | 21 | 7 | 14 | 5 |
| TÜRKİYE | 7 | 78.6 | 11 | 7 | 13 | 22 | 7 |
| İSRAİL | 8 | 78.3 | 13 | 23 | 11 | 11 | 8 |
| LİTVANYA | 9 | 76.6 | 3 | 10 | 30 | 7 | 22 |
| AVUSTRALYA | 10 | 75.9 | 32 | 14 | 9 | 4 | 21 |
| MACARİSTAN | 11 | 75.0 | 4 | 6 | 38 | 23 | 3 |
| SLOVAK CUMHURİYETİ | 12 | 74.3 | 18 | 2 | 29 | 3 | 30 |
| İSVEÇ | 13 | 73.3 | 8 | 20 | 21 | 10 | 13 |
| HOLLANDA | 14 | 70.6 | 25 | 19 | 16 | 21 | 4 |
| KANADA | 15 | 69.8 | 24 | 24 | 8 | 25 | 15 |
| SLOVENYA | 16 | 66.6 | 7 | 13 | 31 | 24 | 18 |
| NORVEÇ | 17 | 66.6 | 14 | 27 | 23 | 15 | 12 |
| ALMANYA | 18 | 66.6 | 31 | 35 | 14 | 12 | 6 |
| FİNLANDİYA | 19 | 66.5 | 9 | 25 | 24 | 19 | 20 |
| AVUSTURYA | 20 | 65.3 | 20 | 30 | 17 | 16 | 16 |
| AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ | 21 | 65.0 | 22 | 22 | 4 | 29 | 35 |
| KOSTA RİKA | 22 | 64.8 | 36 | 33 | 5 | 9 | 31 |
| KORE | 23 | 61.6 | 26 | 37 | 2 | 32 | 26 |
| JAPONYA | 24 | 61.5 | 30 | 34 | 6 | 26 | 25 |
| YUNANİSTAN | 25 | 61.4 | 19 | 8 | 33 | 28 | 23 |
| MEKSİKA | 26 | 60.1 | 27 | 28 | 12 | 2 | 38 |
| BELÇİKA | 27 | 60.0 | 15 | 11 | 22 | 30 | 33 |
| İRLANDA | 28 | 58.9 | 5 | 31 | 34 | 17 | 34 |
| DANİMARKA | 29 | 58.5 | 17 | 36 | 20 | 18 | 29 |
| BİRLEŞİK KRALLIK | 30 | 56.1 | 28 | 26 | 35 | 35 | 2 |
| İSPNAYA | 31 | 55.8 | 33 | 17 | 19 | 37 | 17 |
| İZLANDA | 32 | 55.5 | 12 | 18 | 28 | 34 | 32 |
| POLONYA | 33 | 55.3 | 16 | 12 | 36 | 31 | 27 |
| PORTEKİZ | 34 | 52.1 | 37 | 29 | 26 | 20 | 28 |
| ŞİLİ | 35 | 50.5 | 35 | 38 | 10 | 13 | 37 |
| FRANSA | 36 | 49.1 | 34 | 32 | 32 | 33 | 14 |
| İTALYA | 37 | 48.4 | 21 | 16 | 37 | 38 | 24 |
| KOLOMBİYA | 38 | 46.4 | 38 | 15 | 18 | 27 | 36 |
Türkiye 2022 yılında %23 olan kurumlar vergisi oranını 2023 yılında %20’ye düşürmüştür. Türkiye 10. sıradan 7. sıraya yükselmiştir.
Geçen Yıla Göre Değişiklikler
| ÜLKE | 2022 SIRALAMASI | 2022 PUANI | 2023 SIRALAMASI | 2023 PUANI | 2022DEN 2023E SIRALAMA DEĞİŞİMİ | 2022DEN 2023E PUAN DEĞİŞİMİ |
| TÜRKİYE | 10 | 75.7 | 7 | 78.6 | 3 | 2.9 |
Kurumlar Vergisi
| ÜLKE | GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | ORAN SIRALAMASI | ORAN PUANI | MALİYET GERİ KAZANIM SIRALAMASI | MALİYET GERİ KAZANIM PUANI | TEŞVİKLİK/KARMAŞIKLIK PUANI | TEŞVİKLİK/ KARMAŞIKLIK SIRALAMSI |
| TÜRKİYE | 11 | 69.2 | 8 | 64.9 | 15 | 48.1 | 21 | 72.5 |
Kurumsal özkaynak indirimi- veya bazen nosyonel faiz indirimi olarak da adlandırılır- faiz giderleri için indirimi korur ancak normal özkaynak getirisi için benzer bir indirim ekler, borç önyargısını nötralize ederken yatırıma yönelik vergi çarpıklıklarını ortadan kaldırır.
Beş OECD ülkesi -Belçika, İtalya, Polonya, Portekiz ve Türkiye- kurumsal özkaynaklar için bir karşılık getirmiştir. Polonya hariç tüm ülkeler bu indirimi tüm özsermaye yerine sadece yeni özsermayeye uygulamakta, böylece verimlilik kazanımlarını korurken vergi geliri maliyetlerini sınırlandırmaktadır. Belçika bu politikayı 2024 yılında kaldıracaktır. Karşılık oranı genellikle şirket veya devlet tahvili oranına dayanır ve bazı durumlarda bir risk primi ile ayarlanır.
On yedi OECD ülkesi- Avustralya, Belçika, Fransa, Macaristan, İrlanda, İsrail, Kore, Litvanya, Lüksemburg, Hollanda, Polonya, Portekiz, Slovakya, İspanya, İsviçre, Türkiye ve Birleşik Krallık- patent kutusu mevzuatına sahip olup oranlar ve muafiyetler, ülkeler arasında farklılık göstermektedir.
Tam giderleştirmenin olmadığı durumlarda, iş yatırımları harcamaya dayalı Ar-Ge vergi teşvikleri vergi maliyetlerini (kısmen) dengelemektedir. Ne yazık ki, Ar-Ge vergi teşvikleri nadiren tarafsızdır. Kayda değer bir rahatlama sağlayan ülkeler arasında Amerika Birleşik Devletleri (0,03), Meksika (0,06) ve Türkiye (0,06) en az cömert olanlardır.
Son birkaç yıldır, birçok OECD ülkesi dijital hizmetler vergisi olarak adlandırılan vergileri uygulamaya koymuştur (DST’ler). DST’ler, büyük dijital işletmelerin seçilmiş brüt gelir akışları üzerinden alınan vergilerdir. Vergi matrahları tipik olarak belirli bir dijital ürün veya hizmet setinden elde edilen gelirleri içerir (örneğin hedefli çevrimiçi reklamcılık) veya bir ülkedeki dijital kullanıcı sayısına dayanmaktadır. Nispeten yüksek yerel ve küresel gelir eşikleri, vergiyi büyük ve çok uluslu şirketlerle sınırlandırmaktadır. 2023 itibariyle sekiz OECD ülkesi DST uygulamıştır: Avusturya, Fransa, Macaristan, İtalya, Polonya, İspanya, Türkiye ve Birleşik Krallık. DST uygulayan ülkeler ITCI’da daha düşük bir puan almaktadır.
Bireysel Vergiler:
Bireysel vergiler, hükümeti finanse etmek için gelir toplamanın en yaygın yollarından biridir. Bireysel gelir vergileri, genel hükümet faaliyetlerini finanse etmek için bir bireyin veya hane halkının geliri (ücretler ve genellikle sermaye kazançları ve temettüler) üzerinden alınır. Bu vergiler tipik olarak artan oranlıdır, yani bir bireyin gelirinin vergilendirildiği oran, birey daha fazla gelir elde ettikçe artar.
| ÜLKE | GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | GELİR VERGİ SIRALAMASI | GELİR VERGİ PUANI | KARMAŞIKLIK SIRALAMASI | KARMAŞIKLIK PUANI | SERMAYE KAZANÇLARI/TEMETTÜLER SIRALAMASI | SERMAYE KAZANÇLARI/ TEMETTÜLER PUANI |
| Türkiye | 7 | 89.4 | 11 | 81.9 | 2 | 99.9 | 7 | 86.8 |
Ülkeler belirli şartların yerine getirilmesi koşuluyla, sermaye kazançlarını genellikle normal gelirden daha düşük bir oranda vergilendirmektedir. Belçika, Çek Cumhuriyeti, Kore, Lüksemburg, Yeni Zelanda, Slovakya, Slovenya, İsviçre ve Türkiye uzun vadeli sermaye kazançlarına vergilendirme yapmamaktadır.
Tüketim Vergileri:
| ÜLKE | GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | ORAN SIRALAMASI | ORAN PUANI | TEMEL SIRALAMA | TEMEL PUAN |
| Türkiye | 13 | 66.8 | 12 | 57.1 | 14 | 63.2 |
Emlak Vergileri:
| ÜLKE | GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | EMLAK VERGİLERİ SIRALAMASI | EMLAK VERGİLERİ PUANI | SERVET/EMLAK VERGİLERİ SIRALAMA | SERVET/EMLAK VERGİLERİ PUAN | İŞLEM/EMLAK VERGİLERİ SIRALAMA | İŞLEM/EMLAK VERGİLERİ PUAN |
| Türkiye | 22 | 57.7 | 7 | 72.9 | 12 | 70.9 | 32 | 46.1 |
Sınır Ötesi Vergi Kuralları:
Ülkeler yabancı ülkelerde kazanılan kurum gelirlerinin yurt içinde nasıl vergilendirip vergilendirilemeyeceğini tanımlamıştır. Sınır ötesi vergi kuralları ülkelerin bu işletmelere uyguladığı sistem ve düzenlemeleri içeren faaliyetlerdir.
| ÜLKE | GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | DIV/CAP KAZANÇLARI MUAFİYET SIRALAMASI | DIV/CAP KAZANÇLARI MUAFİYET PUANI | STOPAJ VERGİLERİ SIRALAMA | STOPAJ VERGİLERİ PUAN | VERGİ ANLAŞMALARI SIRALAMA | VERGİ ANLAŞMALARI PUAN | VERGİ KARŞITI KAÇINMA SIRALAMA | VERGİ KARŞITI KAÇINMA PUAN |
| Türkiye | 7 | 86.5 | 1 | 100.0 | 15 | 62.1 | 13 | 72.6 | 9 | 60.7 |
TÜRKİYE
| GENEL SIRALAMA | GENEL PUAN | KURUMSAL VERGİ SIRALAMASI | BİREYSEL VERGİ SIRALAMASI | TÜKETİM VERGİ SIRALAMASI | MÜLKİYET VERGİ SIRALAMASI | SINIR ÖTESİ VERGİ KURALLARI SIRALAMASI |
| 7 | 78.8 | 11 | 7 | 13 | 22 | 7 |
Türkiye, 2023 Uluslararası Vergi Rekabet Endeksinde 2022’ye göre 3 sıra daha iyi bir sıralamayla 7. olmuştur.
Türk Vergi Sisteminin Bazı Güçlü Özellikleri:
-Türkiye, herhangi bir ülke sınırlaması olmaksızın yabancı temettüleri ve sermaye kazancı gelirlerini muaf tutan bölgesel bir vergi sistemine sahiptir.
– Temettüler üzerindeki kişisel gelir vergisi %20 ile OECD ortalamasının (%24) altındadır.
– Türkiye, standart kurumlar vergisinin doğasında bulunan borç önyargısını ele alan bir ACE sağlamaktadır.
Türk Vergi Sisteminin Bazı Zayıf Özellikleri:
– Şirketlerin net faaliyet zararlarını kullanabilecekleri süre ciddi şekilde sınırlandırılmıştır. Gelecekteki karları mahsup edemez ve geçmişteki vergilendirilebilir geliri azaltmak için zararları kullanamazlar.
– Türkiye’nin %18’lik KDV oranı, potansiyel vergi matrahının yarısından daha azına uygulanmaktadır.
– Türkiye’de gayrimenkul transferleri üzerinden ayrı ayrı alınan birden fazla bozucu emlak vergisi bulunmaktadır. Bunlar mülkler ve finansal işlemler vergileridir.
EK BİLGİ- KURUMLAR VERGİSİ
Türkiye:
Üst Marjinal Kurumlar Vergisi Oranı: %20
Kayıp Geri Taşıma (Yıl sayısı): 0
Devreden Zarar (Yıl sayısı): 5
Makine: %86,40
Endüstriyel Binalar: %43,10
Maddi Olmayan Varlıklar: %69.40
Envanter (En iyi mevcut): Ortalama Maliyet
Kurumsal Karşılıklar Özkaynak (Oran ve Baz): Evet, 2020de %19.62
Patent Kutusu: Evet
Zımni Vergi Sübvansiyon Ar-Ge Oranları Harcamaları: 0.06
Dijital Hizmetler Vergisi: Evet
Sayı Ayrı Oranlar veya Alternatif Minimum Vergiler: 0
Surtax üzerinde Kurumsal Gelir: Hayır
Gelir Payı Üzerinde toplandı Elde edilen gelir Standart Dışı Gelir Vergileri: %0
GELİR VERGİLERİ EK BİLGİ
Türkiye
En Yüksek Marjinal Gelir Vergisi Oranı: %40.80
En Yüksek Gelir Vergi Oranı Eşiği (a): 5.1
Marjinal ila Ortalama Vergi Kama Oranı: 1.3
Kişisel Gelir Ek Vergisi: Hayır
Gelir Payı Aracılığıyla Toplanan Standart Dışı Sosyal Güvenlik ve Bordro Vergileri: %0
Üst Marjinal Sermaye Kazançları Vergi Oranı (b): %0
Üst Marjinal Temettü Vergisi Oranı (b): %20
TÜKETİM VERGİLERİ EK TABLO
| ÜLKE | KDV/ SATIŞ VERGİSİ ORANI | KDV/SATIŞ VERGİSİ EŞİĞİ | KDV/SATIŞ VERGİSİ MATRAHI OLARAK TOPLAM TÜKETİM YÜZDESİ |
| Türkiye | %18 | 0 USD | %46.80 |
MÜLKİYET VERGİLERİ EK BİLGİ:
Türkiye:
Emlak veya Arazi Vergisi: Gayrimenkul Vergisi
İndirilebilecek Emlak Vergileri: Evet
Sermaye Stoğunun Yüzdesel Emlak Vergisi: %0.10
Net Varlık Vergisi: Hayır
Emlak/Miras Vergisi: Veraset ve İntikal Vergisi
Transfer Vergileri: Emlak Transfer Vergisi
Varlık Vergileri: Hayır
Sermaye Görevleri: Evet
Finansal İşlem Vergisi: Evet
SINIR ÖTESİ VERGİ KURALLARI EK BİLGİ
Türkiye
Temettü Muafiyeti: %100
Sermaye Kazançlar Muafiyeti: %100
Ülke Sınırlamaları: Hiç
Temettü Stopaj Vergisi: %15
Faiz Stopaj Vergisi: %10
Telif Ücretleri Stopaj Vergisi: %20
Sayı Vergi Antlaşmaları: 86
Kontrollü Yabancı Şirket Kuralları: Evet
Kontrol Edilen Yabancı Şirket Kuralları (Gelir): Tüm Gelirler
Kontrol Edilen Yabancı Şirket Kuralları (Muafiyetler): Hiç
Faiz Kesintisi Sınırlamaları: 3:1 borç/özkaynak oranı (finansal kurumlar için 6:1) geçerlidir.
Çeviri: Sezil Güçlü
